Yavru köpeğinizi nasıl sosyalleştirebilirsiniz?
Bir yavru köpeği sosyalleştirirken, onu dış dünyayla tanıştırırsınız. 3 - 14. haftalar arasında kalan dönem, yavru köpekler için "sosyalleşme penceresi" olarak kabul edilir. Bu dönem, beyin gelişimleri ve gelecekteki sağlıkları için çok önemlidir. Neyse ki, yavru köpekler, bu dönemde çevreye çekingen değil, meraklı bir tavırla yaklaşır. Sosyalleştirilmiş yavrular, çevrelerindeki gelişmelere karşı daha hazırlıklı olurlarken, karşılaştıkları çeşitli durumlarda da özgüvenleri yüksektir.
Yavru köpek sosyalleştirmenin temelleri
"Sosyalleşme penceresi" boyunca, yavru köpeğiniz tüm duyularıyla dış dünyaya açılmış olacak. Bu süreçte duyduğu, kokladığı, gördüğü ve hissettiği her şey, onda bir ömür boyu sürecek bir izlenim bırakacak. Onu sabırla, pozitif deneyimlerle sosyalleştirmeniz, yetişkinliğinde dengeli, kendine güvenen bir köpek olmasına yardımcı olacak.
Sosyalleşme, aceleye gelmemesi gereken ömürlük bir süreçtir. Yine de, küçük yavrular, öğrenmeye son derece açık olurlar. Onları küçükken sosyalleştirerek, yetişkinliklerinde ihtiyaç duyacakları özgüveni kazanmalarını sağlayabilirsiniz.
Her yavru, farklı enerji seviyesine sahiptir ve bir noktadan sonra tekrar şarj olabilmek için dinlenmesi gerekir. Onu yeni deneyimlerle tanıştıracağınız zaman, bunu 10 - 15 dakikalık kısa aralıklarla yapabilirsiniz. Eğer gereğinden fazla uyarılırsa, bunun farkına varacaksınız. Böyle durumlarda onu sessiz bir yere götürüp sakinleşmesine izin verin.
Onlara göstereceğiniz ilgi, yavru köpekler için çok önemlidir. Onları ödüllendirmeyi unutmayın- övgüler, yakalayıp getirme gibi oyunlar, ya da bir ödül maması ile (tabii bu ödül maması günlük porsiyonundan düşülmelidir). Ödül temelli, pozitif eğitim yaklaşımı, yavrunun özgüvenini geliştirmede korku temelli eğitimden çok daha etkilidir.
Yavru köpeğinizi yeni insanlar, yerler ve deneyimlerle tanıştırma
Yavrunuzun sosyalleşme ve çevresine aşina olma süreci büyük ihtimalle yetiştiricide başlamış da olsa -onu aldığınız yere bu anlamda hangi noktaya geldiğini sormayı unutmayın- eve ilk geldiğinde, her şeye yabancı olacak. Elektrikli süpürge, televizyon, gürültülü çocuklar, arabalar (ayrıca kornaları ve alarmları!), siren sesleri ve diğer aile üyeleri, hatta diğer evcil hayvanlar bile başta onun için ürkütücü olabilir. Her şeyi birden tanıtmaya çalışmayın. Unutmayın ki, yavru köpeğinizle birlikte yeni deneyimler için bolca zamanınız var.
İşte yavrunuzu sosyalleştirirken göz önünde bulundurmanız gerekenlerin bir listesi...
Onu yeni insanlarla tanıştırın
Aşıları tamamlandıktan sonra, evcil hayvanınızı farklı cinsiyetlerden, ırk ve yaşlardan diğer insanlarla tanıştırmaya başlayın. Üniforma giyen insanlar, hatta şapka veya gözlük takanlar bile onun için farklı deneyimler olacaktır- baston veya tekerlekli sandalye kullananlarda... Herkes, günlük hayatın bir parçasıdır.
Yavru köpeğinize alışık olmadığı yerleri gösterin.
Yavru köpekler oldukça sosyal canlılardır, ve yeni yerleri keşfetmeyi çok severler. Onlara yeni deneyimler kazandırmak için sayısız seçeneğiniz var- araba yolculukları, aile üyelerine yapılacak ziyaetler, pazar yerleri, kalabalık sokaklar, plajlar, doğa yürüyüşleri, parklar, kaldırımlar, otobüs ve trenler, merdivenler, asansörler, ve çok daha fazlası... Bunların her biri, yavru köpeğiniz için gelişim sürecinde dikkatle keşfedebileceği yeni ortamlardır. Tabii ki onu dış dünyaya açmadan önce, aşılarının tam olduğundna emin olmanız önemlidir. Yavrunuzun bağışıklık sistemi henüz tam olarak olgunlaşmamış olduğundan, onu göl, nehir gibi kirli olabilecek su birikintilerinin olduğu yerlere götürmemeye özen gösterin.
Yeni seslerle tanışma
Araba alarmları, motor sesleri, siren sesleri, kapı zilleri, kalabalık gürültüsü, yüksek sesli müzik, hatta bahçeden gelen kuş cıvıltıları bile, yavru köpeğinizin şaşkınlıkla karşılayabileceği seslerdir. Böyle durumlarda, ihtiyacı olursa ona ilgi gösterip rahatlatın.
Yavru köpeğinizin farklı zeminlerde yürümesine izin verin
Halıda yürümek, parkede veya betonda yürümekten farklı hissettirir. Aynı şekilde çimler yumuşakken, taş ve toprak yüzey sert gelir. Yalnızca çimde koşarak büyüyen yavrular, dış mekânda diğer yüzeylerde yürümeye çekinebilirler.
Yavru köpeğinizi, farklı hava koşullarında yürüyüşe çıkarın
Kızgın asfalt, beton, kaldırım gibi yüzeyler yavru köpekler için acı verici olabilir. Karda yürümek ise narin patilerine zarar verebilir. Yıldırımlar ve şimşekler onları korkutabilir- yağmurlu havada veya su birikintilerinde ilk defa yürümek de... Yavrunuz, zorlu hava koşullarından mümkün olduğunca korunabilmek için, köpek botlarına ya da sıcak bir monta ihtiyaç duyabilir.
Köpeğiniz yavruyken bu gibi durumlarda ne kadar pozitif deneyim edinirse, gelecekte aynı durumlara olumsuz tepki verme ihtimali de azalacaktır.
Yavru köpeğimi ne zaman sosyalleştirmeliyim?
Sosyalleşme, yavru köpeğinizi evinize getirdiğinizde başlayan bir süreçtir. Sosyalleşme penceresi 3. - 14. haftaları arasında olduğundan, zamanı iyi değerlendirmelisiniz!
Yaşa göre, yavru köpekleri sosyalleştirmenin temel aşamaları
Yavru köpek sosyalleştirme zaman çizelgesi
Doğumdan - 2. ay
Yavru köpeğinizin ilk haftalarında, temel sosyalleşme kaynakları annesi ve kardeşleri olacak. Doğduklarında görme ve duyma yetileri olmayan yavru köpekler, dış dünyayla iletişim kurmak için koku alma ve dokunma duyularını kullanırlar. 10. - 14. günlerine geldiklerinde, gözleri ve kulak kanalları açılır, fakat bu duyuların yetişkin bir köpeğinkiyle aynı seviyeye gelmesi için hala birkaç haftaya ihtiyaçları vardır.
Yavru köpeğiniz, ilk haftalarında nasıl davranacağını annesinden, oyun için ısırmakla can yakan ısırma arasındaki farkı ise kardeşleriyle birlikte zaman geçirerek öğrenecektir. Annesinin genel hal ve tavırları, yavru köpeğinizin sosyalleşme ihtiyaçları hakkında önemli ipuçları verir. Anne çekingen mi yoksa baskın mı? Yeni insanlarla kolayca anlaşabiliyor mu? Peki ya başka hayvanlarla? Bunların hepsi önemli noktalardır.
Yetiştiriciler, bu konuda önemli bilgi kaynaklarıdır. Örneğin yavrular ev ortamında, aile üyelerinden ilgi görerek mi büyüdüler?
8. haftadan itibaren, yavru köpeğiniz sizinle birlikte eve gelecek kadar olgunlaşmış olacaktır.
2. - 3. ay
Yavru köpeğinizin aşıları, bu dönemde yapılır. Yavrular, aşılarının tamamlanacağı 16. hafta dolaylarına kadar, hastalıklardan korunmalıdır. Tabii aşı takvimi ırka, hatta bazen yerel otoritelere göre de değişebilir- o yüzden, bu konuda veteriner hekiminizden tavsiye almanız önemlidir. Bu dönem, aynı zamanda yavruların beyinlerinin en esnek, yeni deneyimlere en açık olduğu dönemdir. Yavru köpeğinizi aşıları tamamlanmadan sosyalleştirmek istiyorsanız, bunu güvenli bir taşıma aracı ya da köpek arabasıyla yapmalısınız. Bu sayede, yavrunuz çevresini korunmasız olabileceği etkenlere maruz kalmadan güvenle keşfedebilir.
Yeteri kadar sosyalleştirilmemiş köpekler, yaş aldıkça yıkıcı ve stresli davranışlar sergileyebilirler. Bundan dolayı, sosyalleştirme, yavru köpeğinizin yaşam kalitesinde önemli bir rol oynar.
4. Aydan sonra
4. ayından sonra, yavru köpeğiniz yeni deneyimler edinmeyi ve onlardan keyif almayı öğrenmiş olacak. Bu dönemde, aynı zamanda itaat becerilerinin geliştiğini de göreceksiniz! Yavrunuzun edineceği beceriler, yeni zorluklarla baş etmesini, ve normalde korkutucu olabilecek şeyleri daha kolay anlayabilmesini sağlayacak.
Doğumdan - 2. ay
Yavru köpeğinizin ilk haftalarında, temel sosyalleşme kaynakları annesi ve kardeşleri olacak. Doğduklarında görme ve duyma yetileri olmayan yavru köpekler, dış dünyayla iletişim kurmak için koku alma ve dokunma duyularını kullanırlar. 10. - 14. günlerine geldiklerinde, gözleri ve kulak kanalları açılır, fakat bu duyuların yetişkin bir köpeğinkiyle aynı seviyeye gelmesi için hala birkaç haftaya ihtiyaçları vardır.
Yavru köpeğiniz, ilk haftalarında nasıl davranacağını annesinden, oyun için ısırmakla can yakan ısırma arasındaki farkı ise kardeşleriyle birlikte zaman geçirerek öğrenecektir. Annesinin genel hal ve tavırları, yavru köpeğinizin sosyalleşme ihtiyaçları hakkında önemli ipuçları verir. Anne çekingen mi yoksa baskın mı? Yeni insanlarla kolayca anlaşabiliyor mu? Peki ya başka hayvanlarla? Bunların hepsi önemli noktalardır.
Yetiştiriciler, bu konuda önemli bilgi kaynaklarıdır. Örneğin yavrular ev ortamında, aile üyelerinden ilgi görerek mi büyüdüler?
8. haftadan itibaren, yavru köpeğiniz sizinle birlikte eve gelecek kadar olgunlaşmış olacaktır.
2. - 3. ay
Yavru köpeğinizin aşıları, bu dönemde yapılır. Yavrular, aşılarının tamamlanacağı 16. hafta dolaylarına kadar, hastalıklardan korunmalıdır. Tabii aşı takvimi ırka, hatta bazen yerel otoritelere göre de değişebilir- o yüzden, bu konuda veteriner hekiminizden tavsiye almanız önemlidir. Bu dönem, aynı zamanda yavruların beyinlerinin en esnek, yeni deneyimlere en açık olduğu dönemdir. Yavru köpeğinizi aşıları tamamlanmadan sosyalleştirmek istiyorsanız, bunu güvenli bir taşıma aracı ya da köpek arabasıyla yapmalısınız. Bu sayede, yavrunuz çevresini korunmasız olabileceği etkenlere maruz kalmadan güvenle keşfedebilir.
Yeteri kadar sosyalleştirilmemiş köpekler, yaş aldıkça yıkıcı ve stresli davranışlar sergileyebilirler. Bundan dolayı, sosyalleştirme, yavru köpeğinizin yaşam kalitesinde önemli bir rol oynar.
4. Aydan sonra
4. ayından sonra, yavru köpeğiniz yeni deneyimler edinmeyi ve onlardan keyif almayı öğrenmiş olacak. Bu dönemde, aynı zamanda itaat becerilerinin geliştiğini de göreceksiniz! Yavrunuzun edineceği beceriler, yeni zorluklarla baş etmesini, ve normalde korkutucu olabilecek şeyleri daha kolay anlayabilmesini sağlayacak.
Yavru köpeğinizin 12. hafta aşılarına kadar beklemeli misiniz?
Sosyalleşme, yavru köpeğinizin aşıları tamamlanmadan da başlayabilir. Sadece, eğer aşıları tamamlanmadıysa, onu tanımadık hayvanlarla etkileşime sokmamaya ve gezintilerinizi tasmayla yapmaya dikkat edin.
Güvenli mesafeden keşif
Tanımadık köpeklere yaklaşmayın, ve yavrunuzu bilmediğiniz köpek ve diğer hayvanların gezmiş olabileceği bölgelerde yere koymamaya dikkat edin. Onları bir yavru köpek arabasıyla gezdirebilir ya da kucağınızda bir taşıyıcıyla taşıyabilirsiniz.
Güvenli, kapalı alanlarda keşif yapın.
Yavru köpeğinizi, dışarı kaçamayacağı alanlarda -bahçeniz gibi- yürüyüşe çıkarın. Bu, onu tasmaya ve ipe alıştırmak için iyi bir fırsattır. Böylece, açık alanda yapacağınız ilk gezintide de ipe dolanma gibi sorunlar yaşamadan daha keyifli bir yürüyüşün tadını çıkarabilirsiniz.
Yabani hayvanların bulunduğu bölgelerde dikkatli olun.
Bazı bölgelerde, yabani hayvanlar bahçeye girebilir. Bu gibi durumlara karşı dikkatli olun; zira bu hayvanların dışkı ve idrarlarında hastalık bulunabilir.
Arkadaşlarınız, onun da arkadaşı olabilir!
Yavru köpeğiniz, arkadaşlarınızın sakin, dost canlısı, ve aşıları tamamlanmış köpekleriyle arkadaşlık kurabilir. Aynı zamanda, arkadaşlarınızın yabani hayvanların veya aşısız köpeklerin girmediğinden emin olduğunuz bahçelerinde de gezebilirler.
Yavru köpeğinizi aşıları tamamlanmadan sosyalleştirmenin diğer yolları
Yavru köpek eğitim sınıfları ve oyun randevuları, yavrunuzu kendi yaşındaki ve aşı seviyesindeki diğer köpeklerle sosyalleştirmek için harika fırsatlardır. Yavrunuzun enerji seviyesine dikkat edin, ve fazla uyarıldığını veya yorulduğunu hissederseniz onu alıp sakin bir alana taşıyın.
Köpeğinizi dokunuşunuza henüz yavruyken alıştırmak, yetişkinliğinde de işinize yarayacaktır. Ayaklarına dokunabilir, parmaklarınızı ağzının etrafında gezdirebilirsiniz- bunlar, ileride tırnaklarını keserken ya da dişlerini fırçalarken işinizi kolaylaştıracaktır. Ona diş fırçasını gösterin, karnını okşayın, kuyruğuna dokunun (çekmeden). Yakın temastan ve bakımdan önce, ellerinizi mutlaka yıkayın.
Son aşılarından ki hafta sonra, yavru köpeğiniz diğer köpekler ile sosyalleşmeye başlayabilir. İlk tanışmalarda onu diğer köpeklere yavaş yavaş alıştırın, ve beden diline her zaman dikkat edin. Çoğu köpek, yavrularla oynamayı sever, fakat bazıları fazla sert olabilir. Yavrular köpek diline ve davranış paternlerine henüz yabancı olduklarında, yetişkin köpekler onları çabuk yorabilir. Yavrunuz, daha büyük ve daha aktif köpeklere uyum sağlamaya çalışırken de bitkin düşebilir.
Kaynak paylaşımında agresif davranışların ve kıskançlığın önüne geçebilmek için, ilk başta tek başlarına oynamalarını sağlayın. Yavrunuz iki ya da daha fazla köpekle sosyalleşeceği zaman -onları iyi tanıyana kadar- her zaman bu süreci yakından izleyin.
Yavru köpeğiniz yeni bir deneyimden korktuğunda ne yapmalısınız?
Her ne kadar yavru köpeklerimizi pozitif deneyimlere hazırlasak ve bu doğrultuda planlar yapsak da, bazı anlar stresli olabilir, ya da korkabilirler. Bu durumlarda, yavru köpeğinizi neyin rahatsız ettiğini anlayın, ve onu alıp sakinleşmesi için güvenli bir yere götürün. Ona, rahatsız olduğu deneyimi kendini daha rahat ve güvenli hissedebileceği başka bir şekilde nasıl tekrar yaşatabileceğinizi düşünün. Korktuğunda ona nazikçe, övgü ve sevgiyle yaklaşın- zira yavrunuzun tepkileri sizden etkilenecektir.
İlgili makalelere göz atın
Yavru köpek aşıları
