Zastosowanie karmy Hepatic® (Royal Canin) u psów z upośledzoną czynnością wątroby w przebiegu babeszjozy

Celem artykułu były badania nad przydatnością stosowania karmy Hepatic® (Royal Canin) u psów, u których w przebiegu babeszjozy doszło do upośledzenia funkcji wątroby. Badania prowadzono na dwóch grupach psów, badanej i kontrolnej (n = 10), u których w przebiegu babeszjozy doszło od upośledzenia czynności wątroby. Psy grupy badanej były żywione wyłącznie karmą Hepatic® przez okres 3 tygodni, podczas gdy zwierzęta grupy kontrolnej otrzymywały dotychczas stosowaną karmę.

Article

Babeszjoza psów jest transmisyjną chorobą przenoszoną przez kleszcze. Jej czynnikiem etiologicznym są wewnątrzerytrocytarne pierwotniaki należące do rodzaju Babesia, rodziny Babesidae, rzędu Piroplasmida, typu Apicomplexa (1). Na podstawie morfologii komórki wyróżnia się dwie grupy tych pasożytów patogennych dla psów − większe, o wielkości około 3-5 μm, określane mianem B. canis, oraz mniejsze o wymiarach 1-3 μm − B. gibsoni (2). Analiza genów 18S RNA, Bc28, 5,8S, hsp70 czy cytochromu B wykazała, że w rzeczywistości czynnikiem etiologicznym babeszjozy psów są liczne gatunki Babesia.

W obrębie małych piroplazm wykazano następujące gatunki: Babesia conradae, Babesia microti-like, określaną także jako Theileria annae czy „izolat hiszpański” oraz Theileria spp. (3-5). Z kolei w obrębie dużych piroplazm wyróżnia się 3 gatunki, początkowe uznawane za podgatunki B. canis – B. rossi, B. canis i B. vogeli oraz stosunkowo niedawno wykryte u psów w USA nienazwane jeszcze duże Babesia (6-9). Wszystkie one charakteryzują się identyczną morfologią komórki, jednak ich geograficzny zasięg występowania, struktura genetyczna, zjadliwość są różne. Pierwotniaki te przenoszone są także przez różne gatunki kleszczy (9, 10, 11).

Dotychczas u psów w Polsce stwierdzono występowanie jedynie pierwotniaków Babesia canis (12-16). Wywołana przez nie choroba może przebiegać w formie niepowikłanej objawiającej się anemią lub powikłanej, w której dochodzi do rozwoju niewydolności wielonarządowej i uogólnionej reakcji zapalnej. Powikłana babeszjoza jest efektem wzmożonej reakcji zapalnej organizmu, podobnie jak w przebiegu malarii u ludzi, silnych urazów i poparzeń, posocznicy, zaburzeń, które prowadzą do rozwoju SIRS – ang. systemic inflammatory response syndrome, czyli zespołu uogólnionej reakcji zapalnej oraz niewydolności wielonarządowej, MODS – ang. multiple organ dysfunction syndrome.

U pacjentów z tą formą choroby mogą rozwinąć się:

Rzadziej pojawiają się zaburzenia ze strony układu pokarmowego, osłabienia i bóli mięśniowych.

Powikłana babeszjoza notowana jest znacznie częściej w rejestrach klinik weterynaryjnych. Wynika to z faktu, że na ogół pacjenci z omawianą inwazją pierwotniaczą zgłaszani są do lekarzy weterynarii po kilku dniach trwania choroby, gdy obserwowane u nich objawy kliniczne ulegną zaostrzeniu (pojawiają się powikłania).

Żółtaczka i niewydolność wątroby są stałymi zaburzeniami obserwowanymi w zaawansowanej babeszjozie. Żółtaczka będąca następstwem hemolizy lub niedrożności przewodów żółciowych jest klasyfikowana jako żółtaczka typu pozawątrobowego. Drugim typem żółtaczki jest tzw. żółtaczka pochodzenia wątrobowego, która rozwija się w efekcie uogólnionego procesu zapalnego, gdy dochodzi do uszkodzenia miąższu wątroby w wyniku działania cytokin i/lub hipoksji (17).

Celem niniejszego opracowania były badania nad przydatnością stosowania karmy Hepatic® (Royal Canin) u psów, u których w przebiegu babeszjozy doszło do upośledzonej funkcji wątroby.

Obserwacje własne

Badaniami objęto 20 psów różnych ras, płci (12 samców i 8 samic), w różnym wieku (9 miesięcy − 8 lat), pacjentów Kliniki Chorób Zakaźnych UP w Lublinie, u których badaniem mikroskopowym i/lub molekularnym (PCR) potwierdzono babeszjozę. Do badań włączono tylko tych pacjentów, u których w przebiegu babeszjozy doszło do zaburzonej czynności wątroby.

Zwierzęta do Kliniki zgłoszono z objawami żółtaczki, wymiotów i biegunek. Badaniem ultrasonograficznym jamy brzusznej u psów stwierdzono powiększenie wątroby i śledziony. Badaniem hematologicznym u wszystkich zwierząt z potwierdzoną babeszjozą wykazano trombocytopenię (PLT < 200 x 109) u 12 leukopenię. (WBC < 6 x 109) Spadek hematokrytu poniżej 37% (dolna granica normy) zanotowano u 9 psów. Spadek erytrocytów poniżej 5,5 x 1012 (dolna granica normy) zanotowano u 6 osobników.
Badaniem biochemicznym surowicy krwi wykazano wzrost aktywności aminotransferazy asparaginowej (AST) od 1 do 3 razy powyżej górnej granicy normy (> 37 IU/l) u 18, natomiast więcej niż 3 razy u 2 psów.

Wzrost aktywności aminotransferazy alaninowej (ALT) od 1 do 3 razy powyżej górnej granicy normy (> 50 IU/l) zanotowano u 16 osobników, zaś więcej niż 3 razy u 4 psów. Z kolei podwyższenie stężenia bilirubiny całkowitej od 1 do 3 razy powyżej górnej granicy normy (< 0,6 mg/dl) wystąpiło u 20 psów.

Wzrost aktywności fosfatazy zasadowej (ALP) powyżej normy (> 155 IU/l) zanotowano u 7 osobników, u pozostałych mieściła się ona w granicach normy fizjologicznej. Wzrost stężenia mocznika od 1 do 2 razy powyżej górnej granicy normy (> 45 mg/dl) zanotowano u 7 pacjentów, u 13 pozostawał w granicy normy fizjologicznej. Podwyższone stężenie kreatyniny od 1 do 2 razy powyżej górnej granicy normy (> 1,7 mg/dl) stwierdzono u 6 psów.
W leczeniu przyczynowym u wszystkich zwierząt zastosowano dwupropionian imidokarbu w dawce 5 mg/kg m.c. podzielonej na dwie porcje, co 24 godziny s.c. Leczenie wspomagające obejmowało wlewy dożylne PWE i glukozy 5%.

Zwierzęta podzielono na dwie grupy liczące po 10 osobników – badaną i kontrolną. Psy grupy badanej żywione były wyłącznie karmą Hepatic® przez okres 3 tygodni, podczas gdy zwierzęta grupy kontrolnej otrzymywały dotychczas stosowaną karmę.

Po tygodniu od rozpoczęcia podawania karmy u zwierząt zarówno grupy badanej, jak i kontrolnej przeprowadzano badanie kliniczne oraz badanie biochemiczne krwi. Na koniec obserwacji, po 3 tygodniach, ponownie u wszystkich psów przeprowadzono badanie kliniczne oraz biochemiczne i dodatkowo badanie USG wątroby.

Skuteczność postępowania dietetycznego oceniano na podstawie poprawy stanu ogólnego pacjentów, wyników badania ultrasonograficznego wątroby oraz poprawy parametrów biochemicznych. Różnice w wartościach parametrów biochemicznych i hematologicznych opracowywano statystycznie przy pomocy testu rank Manna-Whitneya. Różnice uznawano za istotne statystycznie przy p < 0,05. Analizę statystyczną przeprowadzono z wykorzystaniem programu Statistica 10.0 PL

Wyniki

Po upływie tygodnia od rozpoznania babeszjozy wszystkie psy objęte obserwacją poddano badaniu klinicznemu. U wszystkich zwierząt zarówno grupy badanej, jak i kontrolnej ustąpiły objawy biegunki, wymiotów, żółtaczki, apatii. Zachowanie zwierząt było prawidłowe, a apetyt i pragnienie zachowane.

Badaniem hematologicznym wykonanym po tygodniu, a następnie 3 tygodniach od rozpoczęcia obserwacji, zarówno w grupie badanej, jak i kontrolnej u wszystkich psów notowano prawidłową liczbę erytrocytów, leukocytów i wartość hematokrytu. 7 dni od rozpoczęcia obserwacji liczba trombocytów u psów obu grup była obniżona, natomiast 21. dnia badania w grupie psów otrzymujących Hepatic® trombocytopenię zanotowano tylko u 4 osobników, podczas gdy w grupie kontrolnej u ośmiu. Różnice te były istotnie statystyczne (p = 0,000326).

O ile w siódmym dniu obserwacji nie stwierdzono istotnych różnic pomiędzy grupami w aktywności AST i ALT – podwyższone wartości AST utrzymywały się u 7 zwierząt grupy badanej i ośmiu kontrolnej, zaś podwyższone wartości ALT utrzymywały się u 6 psów grupy badanej i 7 grupy kontrolnej, o tyle w 21. dniu różnice te stały się wyraźne i istotne statystycznie (AST p = 0,000869, ALT p = 0,000326) Podwyższoną aktywności AST notowano tylko u 3 psów żywionych karmą Hepatic® i u 7 żywionych karmami bytowymi lub karmą przygotowywaną przez właścicieli w domu, zaś podwyższoną aktywność ALT u 2 psów grupy badanej i 6 kontrolnej.
Wartość ALP u wszystkich psów zarówno w grupie badanej, jak i kontrolnej powróciły do normy fizjologicznej już po tygodniu i pozostały prawidłowe do końca obserwacji.

Należy jednak zauważyć, że w grupie badanej na początku obserwacji wzrost aktywności ALP notowano u 5 psów, natomiast w grupie kontrolnej tylko u 2, co wskazuje, że podawanie karmy Hepatic® przyczyniło się do unormowania tego parametru u osobników w grupie badanej.

Stężenie mocznika, podwyższone na początku obserwacji u 3 psów grupy badanej, u 1 psa z tej grupy obniżyło się do wartości fizjologicznych po tygodniu stosowania karmy Hepatic®, zaś u kolejnych 2 zwierząt po 3 tygodniach stosowania karmy. W grupie kontrolnej podwyższone stężenie tego parametru notowano na początku badania u 4 psów, u których po upływie tygodnia jego wartość w dalszym ciągu utrzymywała się ponad normę fizjologiczną. Na koniec obserwacji, po upływie 3 tygodni, podwyższone stężenie mocznika notowano u 2 psów z grupy kontrolnej.

Stężenie kreatyniny podwyższone na początku badania u 2 psów z grupy badanej i 4 z grupy kontrolnej, powróciło do normy fizjologicznej u psów otrzymujących karmę już po tygodniu jej stosowania, natomiast u 2 psów kontrolnych po upływie tygodnia od ich zgłoszenia do kliniki, a u kolejnych 2 dopiero po upływie 3 tygodni.
Podwyższone stężenie bilirubiny, które na początku obserwacji notowano u wszystkich psów zarówno grupy badanej, jak i kontrolnej, u 7 psów z grupy badanej powróciło do normy po tygodniu stosowania karmy Hepatic®, a u kolejnych 3 po kolejnych 3 tygodniach.

W grupie kontrolnej u 4 osobników stężenie bilirubiny osiągnęło wartości fizjologiczne po tygodniu od rozpoznania babeszjozy, u kolejnych 4 po upływie 3 tygodni od zdiagnozowania choroby, a u 2 pozostało podwyższone przez cały okres obserwacji.

Zmiany w wyglądzie ultrasonograficznym wątroby, które zaobserwowano u wszystkich psów na początku badania, objawiające się powiększeniem wątroby, zaokrągleniem brzegów jej płatów, zmniejszoną echogenicznościa tkanki śródmiąższowej oraz zaostrzonym rysunkiem naczyniowym, ustąpiły w grupie badanej po 3 tygodniach stosowania karmy Hepatic® u 7 psów, podczas gdy w grupie kontrolnej tylko u 3.

Omówienie

Wątroba jest najbardziej złożonym pod względem metabolizmu narządem ciała. Do jej zadań należą między innymi: tworzenie i wydzielanie żółci, regulacja homeostazy węglowodanów, synteza lipidów, detoksyfikacja substancji egzogennych oraz wytwarzanie mocznika, albumin, czynników krzepnięcia i licznych innych białek.

Wątroba jest miejscem powstawania wszystkich czynników krzepnięcia i inhibitorów krzepnięcia, z wyjątkiem czynnika von Willebranda (vWF – von Willebrand factor). Tworzą one kaskadę krzepnięcia, odpowiedzialną za pierwotną i wtórną hemostazę. Do powikłań hemostazy w przebiegu chorób wątroby należą: zaburzenia wytwarzania czynników krzepnięcia, nadmierna fibrynoliza, rozsiane wykrzepianie wewnątrznaczyniowe, trombocytopenia i dysfunkcje płytek krwi (18).

Zaburzenia czynności wątroby w przebiegu babeszjozy są notowane stosunkowo często, z obserwacji własnych wynika, że dotyczą one około 11% pacjentów z tą chorobą. Stałym objawem towarzyszącym niewydolności wątroby w przebiegu babeszjozy jest żółtaczka rozwijająca się w następstwie hemolizy lub obstrukcji przewodów żółciowych.
Żółtaczka pochodzenia wątrobowego może być konsekwencją uszkodzenia miąższu tego narządu przez cytokiny lub hipoksji (17).

Z kolei żółtaczka pozawątrobowa może rozwijać się jako efekt stanu zapalnego, którym zostają objęte przewody wyprowadzające żółć, lub pęcherzyk żółciowy (19).

Dane światowe wskazują, że hepatopatie mogą dotyczyć nawet 44% przypadków babeszjozy (20). U psów z taką postacią choroby dominują objawy ze strony układu pokarmowego oraz zaburzenia w krzepnięciu krwi, natomiast badaniem ultrasonograficznym stwierdza się powiększenie wątroby oraz jej zmniejszoną echogeniczność (21, 22). Ostrej hepatopatii w przebiegu babeszjozy towarzyszy zawsze wzrost aktywności ALT.

Badaniem histopatologicznym bioptatów pobranych z tego narządu można wykazać zmiany typowe dla ostrego, nieropnego stanu zapalnego. Leczenie tego typu pacjentów obejmuje, obok przyczynowej terapii babeszjozy, także terapię wspomagającą: płynoterapię, podawanie leków przeciwgorączkowych i/lub glikokortykosterydów. Niezwykle istotne jest odpowiednie postępowanie dietetyczne polegające na podawaniu chorym psom łatwostrawnej karmy działającej odciążająco na wątrobę (23).

W badaniach własnych postępowanie dietetyczne oparto o zbilansowaną karmę Hepatic® (Royal Canin).

Dzięki wysokiej zawartości najwyższej jakości białek karma jest łatwo trawiona przez psy. Z kolei wysoki poziom energii pozyskiwanej z tłuszczu przeciwdziała nadmiernemu katabolizmowi białek, co pozwala ograniczać dalszy rozwój i objawy niewydolności wątroby.

W karmie obniżono zawartość miedzi przy jednoczesnym zwiększeniu poziomu cynku. Dzięki temu ograniczone zostaje gromadzenie się miedzi w hepatocytach oraz zmniejsza się uszkodzenie istoty międzykomórkowej, wywołanej cholestazą. Proces degeneracji hepatocytów spowalnia także zawarty w karmie kompleks przeciwutleniaczy.
Dodatkowo dzięki obniżonej ilości sodu w dawce pokarmowej zmniejszone jest ryzyko rozwoju nadciśnienia wrotnego oraz ucieczki płynów poza naczynie krwionośne.

W badaniach własnych podawanie karmy Hepatic® przyczyniło się do usprawnienia funkcji wątroby. W grupie psów badanych, w porównaniu z pasami kontrolnymi, nie notowano co prawda istotnie szybszego ustępowania objawów chorobowych, niemniej jednak wyniki badań laboratoryjnych oraz ultrasonograficznych jednoznacznie wskazywały, że u pacjentów otrzymujących Hepatic®:

  • szybkość ustępowania trombocytopenii (p = 0,000182),
  • powrót aktywności AST (p = 0,000869),
  • ALT (p = 0,000326) czy
  • stężenia bilirubiny (p = 0,002478) do normy fizjologicznej był istotnie statystycznie szybszy niż u zwierząt nieotrzymujących karmy.

Ponadto zmiany ultrasonograficzne typowe dla ostrego zapalenia wątroby w grupie psów otrzymujących Hepatic® ustępowały znacznie szybciej aniżeli w grupie kontrolnej.

Na tej podstawie należy stwierdzić, że u psów z babeszjozą, w przebiegu której doszło do zaburzenia funkcji wątroby, podawanie kary Hepatic® przyczynia się do przyspieszonej regeneracji tego narządu, w związku z czym leczenie dietetyczne pacjentów powinno stanowić, obok leczenia farmakologicznego, istotny element protokołu terapeutycznego tego typu pacjentów.

Szczegółowe wyniki badania hematologicznego i biochemicznego dostępne są u autora artykułu oraz w firmie Royal Canin.

Piśmiennictwo

  1. Adaszek Ł., Winiarczyk S.: Dogs babesiosis still actually problem. Wiad. Parazytol. 2008, 54, 109–115.
  2. Adaszek Ł., Winiarczyk S., Górna M.: From piroplasmosis to babesiosis problems with classification of Babesia protozoa isolated from dogs. Wiad. Parazytol. 2010, 56, 111-115.
  3. Camacho A.T., Pallas E., Gestal J.J., Guitiàn F.J., Olmeda A.S., Goethert H.K., Telford S.R.: Infection of dogs in north-west Spain with a Babesia microti-like agent. Vet. Rec. 2001, 149, 552-555.
  4. Conrad P., Thomford J., Yamane I., Whiting J., Bosma L., Uno T., Holshuh H.J., Shelley S.: Hemolytic anemia caused by Babesia gibsoni infections in dogs. J. Am. Vet. Med. Assoc. 1991, 199, 601-605.
  5. Kjemtrup A.M., Wainwright K., Miller M., Penzhorn B.L., Carreno R.A.: Babesia conradae, sp. nov. a small canine Babesia identified in California. Vet. Parasitol. 2006, 138, 103-111.
  6. Carret C., Walas F., Carcy B., Grande N., Précigout E., Moubri K., Schetters T.P., Gorenflot A.: Babesia canis canis, Babesia canis vogeli, Babesia canis rossi: differentiation of the three subspecies by a restriction fragment length polymorphism analysis on amplified small subunit ribosomal RNA genes. J. Eukaryot. Microbiol. 1999, 46, 298-303.
  7. Costa-Júnior L.M., Ribeiro M.F., Rembeck K., Rabelo E.M., Zahler-Rinder M., Hirzmann J., Pfister K., Passos L.M.: Canine babesiosis caused by Babesia canis vogeli in rural areas of the State of Minas Gerais, Brazil and factors associated with its seroprevalence. Res. Vet. Sci. 2009, 86, 257-260.
  8. Duarte S.C., Linhares G.F., Romanowsky T.N., da Silveira Neto O.J., Borges L.M.: Assessment of primers designed for the subspecies-specific discrimination among Babesia canis canis, Babesia canis vogeli and Babesia canis rossi by PCR assay. Vet. Parasitol. 2008, 152, 16-20.
  9. Irwin P.J.: Canine babesiosis: from molecular taxonomy to control. Parasit. Vectors 2009, 26, S4.
  10. Zahler M., Schein E., Rinder H., Gothe, R..: Characteristic genotypes discriminate between Babesia canis isolates of differing vector specificity and pathogenicity in dogs. Parasitol. Res. 1998, 84, 544-548.
  11. Zygner W., Górski P., Wędrychowicz H.: New localities of Dermacentor reticulatus tick (vector of Babesia canis canis) in central and eastern Poland. Pol. J. Vet. Sci. 2009, 12, 549-555.
  12. Zygner W., Jaros S., Wędrychowicz H.: Prevalence of Babesia canis, Borrelia afzelii, and Anaplasma phagocytophilum infection in hard ticks removed from dogs in Warsaw (central Poland).Vet. Parasitol. 2008, 153, 139-142.
  13. Welc-Falęciak R., Rodo A., Siński E., Bajer A.: Babesia canis and other tick-borne infections in dogs in Central Poland. Vet. Parasitol. 2009, 166, 191-198.
  14. Adaszek Ł., Winiarczyk S.: Molecular characterization of Babesia canis canis isolates from naturally infected dogs in Poland. Vet. Parasitol. 2008, 152, 235-241.
  15. Adaszek Ł., Winiarczyk S.: Application of the SYBR Green real-time HRM PCR technique in the differentiation of the Babesia canis canis protozoa isolated in the areas of eastern Poland. Parasitol. Res. 2010, 106, 1253-1256.
  16. Adaszek Ł., Martinez A.C., Winiarczyk S.: The factors affecting the distribution of babesiosis in dogs in Poland. Vet. Parasitol. 2011, 181, 160-165.
  17. Lobetti R.: The pathophysiology of renal and cardiac changes in canine babesiosis. Lambert Academic Publishing AG. Saarbrucken 2010.
  18. Kujovich J.L.: Hemostatic defects in end stage liver disease. Crit. Care Clin. 2005, 21, 563-587.
  19. Adaszek Ł., Listos P., Górna M., Ziętek J, Capiga D.: Ostry przebieg babeszjozy u psa z mechaniczną żółtaczką. Życie Wet. 2009, 84, 227-230.
  20. Máthé A, Vörös K, Papp L, Reiczigel J.: Clinical manifestations of canine babesiosis in Hungary (63 cases). Acta Vet Hung. 2006, 54, 367-385.
  21. Sarma K., Mondal D.B., Saravanan M.: Ultrasonographic changes in dogs naturally infected with tick borne intracellular diseases J. Parasit. Dis. 2016, 40, 248-251.
  22. Fraga E., Barreiro J.D, Goicoa A., Espino L., Fraga G., Barreiro A.: Abdominal ultrasonographic findings in dogs naturally infected with babesiosis. Vet. Radiol. Ultrasound. 2011, 52, 323-329.
  23. Máthé A., Vörös K., Németh T., Biksi I., Hetyey C., Manczur F., Tekes L.: Clinicopathological changes and effect of imidocarb therapy in dogs experimentally infected with Babesia canis. Acta Vet. Hung. 2006, 54, 19-33.

Polub i udostępnij tę stronę