Porozmawiajmy o kotach norweskich leśnych

Kot norweski leśny to łagodny olbrzym, przyjacielski, opanowany a przy tym skory do zabawy. Dość dobrze toleruje grzeczne dzieci (zawsze trzeba dozorować ich kontakty z kotem). Koty tej rasy przywiązują się do opiekunów, bywają niekety nawet wylewne. Do tego trzeba dodać imponujący wygląd kota norweskiego leśnego: jego obfita sierść i pędzelki na uszach sprawiają, że przypomina nieco rysia. Rasa jak sama nazwa wskazuje pochodzi z Europy Północnej i doskonale jest przystosowana do surowego klimatu.

Oficjalna nazwa: kot norweski leśny

Inne nazwy: nordycki skogkatt, skogkatt, wegie

Pochodzenie: Norwegia

Norweski kot leśny patrzy w obiektyw kamerę, czarno-biała ilustracja
  • Długość okrywy włosowej

  • Nasilenie linienia

  • Potrzeby w zakresie pielęgnacji

  • Poziom energii*

  • Skłonność do wydawania odgłosów

  • Możliwość bycia zwierzęciem rodzinnym*

  • Możliwość przebywania z innymi zwierzętami

  • Przystosowanie do pozostawania samemu w domu*

  • Dostosowanie do zmiennego środowiska (przebywający w domu / na zewnątrz)

* Zwierząt społecznych nie należy pozostawiać długo w samotności. Obecność ludzi może zapobiegać odczuwaniu niepokoju i niepożądanym zachowaniom. Porozmawiaj z lekarzem weterynarii lub behawiorystą i uzyskaj więcej wskazówek. Każde zwierzę jest indywidualnością, nawet w obrębie rasy, dlatego ten opis cech charakterystycznych należy traktować jedynie jako wskazówkę. Zwierzę zdrowe, o dobrym samopoczuciu i odpowiednim zachowaniu to efekt szkolenia i socjalizacji, a także zadbania o jego potrzeby gatunkowe (w tym również potrzeby społeczne i behawioralne), co jest konieczne dla dobrostanu. Nigdy nie wolno pozostawiać zwierzęcia z dzieckiem bez nadzoru osoby dorosłej. Jeśli potrzebujesz więcej informacji na temat zachowania czy zdrowia skontaktuj się odpowiednio z behawiorystą lub lekarzem weterynarii. Zwierzęta społeczne, takie jak psy i koty, dla dobrego samopoczucia potrzebują towarzystwa. Natomiast odpowiednio przeprowadzony trening pozwala nauczyć je pozostawać spokojnie przez pewien czas w samotności. Po więcej informacji skontaktuj się z trenerem szkolenia psów lub behawiorystą. Odpowiednich specjalistów może też polecić twój lekarz weterynarii.
Ilustracja kota norweskiego leśnego
SamiecSamica
Wysokość w kłębieWysokość w kłębie
23 - 30.5 cm23 - 30.5 cm
Masa ciałaMasa ciała
4 - 9 kg3 - 7 kg
Etapy życia
Kot młodyKot dorosły
Od 4 do 12 miesiąca życiaOd 12 miesiąca do 7 roku życia
Kot dojrzałyKot starszy
Od 7 do 12 roku życia12+
  • Długość okrywy włosowej

  • Nasilenie linienia

  • Potrzeby w zakresie pielęgnacji

  • Poziom energii*

  • Skłonność do wydawania odgłosów

  • Możliwość bycia zwierzęciem rodzinnym*

  • Możliwość przebywania z innymi zwierzętami

  • Przystosowanie do pozostawania samemu w domu*

  • Dostosowanie do zmiennego środowiska (przebywający w domu / na zewnątrz)

* Zwierząt społecznych nie należy pozostawiać długo w samotności. Obecność ludzi może zapobiegać odczuwaniu niepokoju i niepożądanym zachowaniom. Porozmawiaj z lekarzem weterynarii lub behawiorystą i uzyskaj więcej wskazówek. Każde zwierzę jest indywidualnością, nawet w obrębie rasy, dlatego ten opis cech charakterystycznych należy traktować jedynie jako wskazówkę. Zwierzę zdrowe, o dobrym samopoczuciu i odpowiednim zachowaniu to efekt szkolenia i socjalizacji, a także zadbania o jego potrzeby gatunkowe (w tym również potrzeby społeczne i behawioralne), co jest konieczne dla dobrostanu. Nigdy nie wolno pozostawiać zwierzęcia z dzieckiem bez nadzoru osoby dorosłej. Jeśli potrzebujesz więcej informacji na temat zachowania czy zdrowia skontaktuj się odpowiednio z behawiorystą lub lekarzem weterynarii. Zwierzęta społeczne, takie jak psy i koty, dla dobrego samopoczucia potrzebują towarzystwa. Natomiast odpowiednio przeprowadzony trening pozwala nauczyć je pozostawać spokojnie przez pewien czas w samotności. Po więcej informacji skontaktuj się z trenerem szkolenia psów lub behawiorystą. Odpowiednich specjalistów może też polecić twój lekarz weterynarii.
Ilustracja kota norweskiego leśnego
SamiecSamica
Wysokość w kłębieWysokość w kłębie
23 - 30.5 cm23 - 30.5 cm
Masa ciałaMasa ciała
4 - 9 kg3 - 7 kg
Etapy życia
Kot młodyKot dorosły
Od 4 do 12 miesiąca życiaOd 12 miesiąca do 7 roku życia
Kot dojrzałyKot starszy
Od 7 do 12 roku życia12+
Kot norweski leśny stoi przy miskach z jedzeniem i wodą
1/7

Poznaj kota norweskiego leśnego

Informacje rasie

Baśniowy wygląd kota norweskiego leśnego wspaniale łączy się z jego łagodnym usposobieniem. Oczu w kształcie migdała, imponujący rozmiar i efektowna sierść nadają temu kotom norweskim leśnym prawdziwie dziki wygląd.

To dosyć pierwotna rasa kota domowego, którą bardziej kształtowało trudne środowsko norweskich lasów niż praca hodowlana człowieka. Przypuszcza się, że przodkowie rasy mogły towarzyszyć norweskim Wikingom. Później koty osiedliły się na leśnych terenach, stopniowo dziczejąc. Klimat spowodował wykształcenie długiej, gęstej sierści i odporności kotów na zimno.

Dziś kot norweski leśny nadal jest wytrzymały, silny i pewny siebie, chociaż zdecydowanie złagodniał jego temperament i rozwinęły się zdolności socjalne. Koty tej rasy dobrze tolerują grzeczne dzieci i zwierzęta, również psy.

To jedna z największych ras kotów domowych: dorosły kot norweski leśny osiąga masę ciała nawet 9 kg. To silne, mocno zbudowane, ale przy tym bardzo zwinne zwierzę, które dobrze radzi sobie ze wspinaniem dzięki muskularnej budowie i mocnym pazurom. Kot norweski leśny to także jedna z niewielu ras, które lubią wodę i mają wodoodporną sierść. Warto więc dobrze zabezpieczyć staw z rybami i akwarium, a czasem kot może też próbować wskoczyć to wanny.

Chociaż pochodzą z terenów leśnych, mogą też przebywać stale w domu, pod warunkiem zapewnienia ciekawych zajęć, zabawek i urozmaiconego wyposażenia. Norweskie leśne, to koty inteligentne, skore do zabawy i kontaktów z człowiekiem. Koty tej rasy dość długo żyją, nawet 14 - 16 lat.

Ze względu na dużą popularność w latach pięćdziesiątych XX wieku zostały uznane za oficjalne koty Norwegii. Obecnie koty norweskie leśne znajdują się na liście 20 najpopularniejszych ras kotów na świecie.

Norweski kot leśny, wysoko na drzewie
2/7

Dwa fakty na temat kotów norweskich leśnych

1. Mistrz wspinaczki

W nordyckim folklorze Skogkatt (norweska nazwa rasy) był duchem zamieszkującym góry. Legenda głosi, że potrafiły wspinać się po stromych skałach, czego koty innych ras nie byłyby w stanie osiągnąć.

2. Unikalne umaszczenie

Umaszczenia kota norweskiego leśnego to cała gama kolorów od czekoladowego, przez sobolowy, do lawendowego. Ale koty tej rasy mają też jedną zupełnie unikalną maść. To potwierdzone testami DNA umaszczenie bursztynowe, występujące w dwóch odcieniach.

Zbliżenie: kot norweski leśny, ilustracja czarno- biała
3/7

Historia rasy

Chociaż dokładne pochodzenie kota norweskiego leśnego nie jest znane, uważa się, że jego przodkami były koty sprowadzone do Norwegii przez Wikingów około roku 1000 naszej ery. Wielu uważa z kolei, że dzisiejsza rasa wywodzi się od odmiany krótkowłosej występującej w Wielkiej Brytanii, od której mogą pochodzić również półdługowłose koty syberyjskie i tureckie.

W każdym razie z biegiem lat w norweskich lasach zadomowiły się kolonie kotów, które ostatecznie przystosowały się do panującego tam trudnego klimatu. Później miejscowi rolnicy wykorzystywali je do kontrolowania lokalnej populacji gryzoni myszy, a dopiero stosunkowo niedawno stały się zwierzętami do towarzystwa.

Podczas drugiej wojny światowej kot norweski leśny niemal całkowicie wyginął. Tylko dzięki założonemu w 1938 roku Klubowi Kota Norweskiego Leśnego i wprowadzeniu oficjalnego programu hodowlanego rasie udało się przetrwać.

Kot norweski leśny został oficjalnie zarejestrowany na kontynencie europejskim w latach siedemdziesiątych XX wieku. Natomiast w Wielkiej Brytanii stało się to dopiero w 1989 roku. Obecnie to bardzo popularna rasa kotów w Europie i poza nią, szczególnie ceniona w Norwegii oraz Francji.

4/7

Od czubka głowy po koniuszek ogona

Charakterystyka fizyczna kotów norweskich leśnych

Ilustracja kota rasy norweski leśny
1
2
3
4
5

1.Głowa

Głowa o trójkątnym kształcie, wysokie czoło i duże uszy z pędzelkami.

2.Oczy

Oczy w kształcie migdałów, czujne i błyszczące, o ciekawskim wyrazie.

3.Tułów

Tułów duży, mocny i muskularny.

4.Ogon

Ogon długi, puszysty i zwykle noszony wysoko.

5.Szata

Sierść półdługa, błyszcząca i wodoodporna, z gęstym podszerstkiem. Umaszczenie zróżnicowane.
Zbliżenie kota rasy norweski leśny na tle błękitnego nieba
5/7

Ciekawe fakty o rasie

Od konkretnych cech rasy po ogólny stan zdrowia – oto kilka interesujących faktów na temat rasy norweski leśny

Ważny jest wybór renomowanego hodowcy zrzeszonego w odpowiedniej organizacji.

W ten sposób znacznie zmniejszysz ryzyko wystąpienia u kota chorób dziedzicznych. Chociaż zdarza się to rzadko, koty norweskie leśne mają genetyczne predyspozycje do choroby Andersen (glikogenoza typu IV), polegającej upośledzeniu spichrzania glikogenu. Może pojawić się przy porodzie (kocięta rodzą się martwe), lub dopiero około 5-7 miesiąca życia i postępuje z wiekiem, prowadząc do śmierci. Zaleca się przeprowadzanie testów DNA u kotów przeznaczonych do hodowli i wykluczanie nosicieli z rozrodu. Dowiedz się czy wybrany hodowca przeprowadza takie testy w swojej hodowli. Zanim kupisz kota norweskiego leśnego, koniecznie porozmawiaj o tym z hodowcą.

Również jama ustna kotów tej rasy wymaga szczególnej uwagi.

Istnieje grupa ras kotów, w tym norweskie leśne, które mogą mieć skłonność do problemów z dziąsłami i zębami. Przyczyną jest osadzanie się na zębach tzw. płytki nazębnej, która następnie ulega mineralizacji tworząc twardy kamień nazębny. To z kolei może prowadzić do zapaleniem dziąseł i chorób przyzębia, co wpływa na strukturę tkanek wokół zęba. Dlatego kotu norweskiemu leśnemu należy codziennie czyścić zęby. Ważne są też regularne kontrole stomatologiczne i karma wspomagająca higienę jamy ustnej. Karma sucha karma sprzyja usuwaniu płytki nazębnej, a substancje wiążące wapń znacznie hamują odkładanie kamienia nazębnego (więcej informacji na temat najlepszej karmy dla kota norweskiego leśnego w dziale żywienie).

Warto też regularnie sprawdzać stan oczu kota.

Kot norweski leśny może być podatny na problemu okulistyczne. Chodzi o takie choroby, jak zapalenie spojówek, jaskra czy dysplazja siatkówki. Ta ostatnia może pojawiać się już w życiu płodowym lub tuz po porodzie. Ważne jest więc kontrolowanie stanu oczu, by od razu wykryć dyskomfort lub podrażnienia. Jeśli coś wydaje się podejrzane, należy skonsultować się z lekarzem weterynarii, który zadecyduje o dalszym postępowaniu z kotem. Lekarz ustali też plan regularnych kontroli okulistycznych.

Zdrowa dieta, zdrowszy kot

Zdrowe żywienie dostosowane do indywidualnych potrzeb odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia i dobrego samopoczucia kotów noweskich leśnych. Pokarm dostarcza energii niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania organizmu, a pełnoporcjowa receptura karmy dla kotów musi zawierać odpowiednio zbilansowane wszystkie niezbędne składniki pokarmowe. Podawanie takiej karmy gotowej zapewnia kotu odpowiednią dietę, bez ryzyka szkodliwych dla zdrowia niedoborów czy przedawkowania substancji odżywczych. Czysta i świeża woda powinna być zawsze dostępna dla kota, co między innymi sprzyja regularnemu oddawaniu moczu. Koty są naturalnie przystosowane do zjadania około 7 - 10 niewielkich porcji pokarmu dziennie. Podawanie raz dziennie całej zalecanej porcji karmy suchej pozwoli twojemu kotowi norweskiemu leśnemu regulować sobie tempo jedzenia w ciągu dnia. Poniższe zalecenia dotyczą zwierząt zdrowych. W razie jakichkolwiek problemów zdrowotnych kota skonsultuj się z lekarzem weterynarii, ponieważ może być potrzebna specjalna karma weterynaryjna.

Okres wzrost jest kluczowym etapem w życiu kota. To czas wielkich zmian, odkryć i nowych spotkań. Zapotrzebowanie na energię, białko, składniki mineralne i witaminy u kociąt rasy norweski leśny są inne niż u dorosłego kota. Kocięta potrzebują energii i składników pokarmowych nie tylko do funkcjonowania organizmu, ale także rozwoju i budowy tkanek. Rozwój kocięcia przebiega w dwóch etapach:

Rozbudowa organizmu

Do 4 miesiąca życia

Odsadzanie, czyli etap stopniowego przechodzenia kocięcia z pokarmu płynnego (mleko) na stały. W tym samym czasie, czyli od 3 do 6 tygodnia życia, dochodzi również do wyrzynania się zębów mlecznych. W tym wieku kocięta nie potrafią jeszcze rozgryzać karmy suchej, więc muszą dostawać posiłek o miękkiej konsystencji (namoczone krokiety lub karma mokra). To ułatwia kotu przejście z pokarmu płynnego na stały.

Od 4 do 12 tygodnia życia

Naturalna odporność, jaką kocię otrzymało wraz z siarą (pierwsze mleko po porodzie) powoli wygasa, a układ odpornościowy kocięcia stopniowo się rozwija. W tym krytycznym momencie nazywanym luką immunologiczną ważne jest wspomaganie rozwoju naturalnej odporności kociąt, dzięki kompleksowi przeciwutleniaczy, w tym witaminie E. Okres wzrostu jest intensywnym, a zarazem bardzo wrażliwym etapem życia, a kocięta mają szczególnie delikatny przewód pokarmowy. Dieta dla kotów w tym wieku powinna być nie tylko wysokoenergetyczna, aby zaspokoić potrzeby rosnącego organizmu, ale także musi zawierać wysoko strawne białko, aby chronić niedojrzały przewód pokarmowy i ułatwiać trawienie. Prebiotyki, takie jak fruktooligosacharydy, mogą również wspierać zdrowie układu pokarmowego, sprzyjając równowadze flory jelitowej. Jaki jest tego efekt? Prawidłowa konsystencja i objętość kału. Ponadto karma dla kocięcia powinna zawierać kwasy tłuszczowe omega 3 EPA i DHA, które wspomagają prawidłowy rozwój układu nerwowego.

Etap wzmacniania organizmu: od 4 do 12 miesięca życia

Od 4 miesiąca życia tempo wzrostu kocięcia zmniejsza się, dlatego karma powinna zawierać nieco mniej energii. A szczególnie jest to ważne po zabiegu sterylizacji kocięcia. Między 4 a 7 miesiącem życia kocięcia uzębienie mleczne zaczyna być zastępowane stałym. Kiedy kocię ma już pełne uzębienie powinien otrzymywać większe krokiety, które zachęcą go do rozgryzania karmy. Do ukończenia 12 miesiąca życia układ odpornościowy kociąt rasy norweski leśny nadal się rozwija. Kompleks przeciwutleniaczy (w tym witamina E) może pomagać wzmocnić naturalne mechanizmy obronne kota w tym okresie wielkich zmian, odkryć i nowych spotkań. Układ pokarmowy również się rozwija, a zdolność trawienna osiąga pełną wydolność po ukończeniu pierwszego roku życia kota. Wtedy należy już wprowadzić karmę dla kotów dorosłych.

Poza utrzymaniem zdrowia układu moczowego, ważnym u wszystkich kotów, istnieją też główne cele żywieniowe dla dorosłych kotów rasy norweski leśny:

Zwiększenie eliminacji włosów połkniętych przez kota podczas codziennej pielęgnacji, dzięki kombinacji włókna pokarmowego, co ogranicza ryzyko powstawania kul włosowych

Sprzyjanie utrzymaniu zdrowia skóry i piękna sierści dzięki wzbogaconej podaży niezbędnych kwasów tłuszczowych (zwłaszcza EPA i DHA), niezbędnych aminokwasów i witamin z grupy B.

Sprzyjanie utrzymaniu prawidłowej masy ciała tego dużego, mocno zbudowanego i silnego kota, dzięki odpowiedniej zawartości kalorii, co pośrednio chroni też zdrowie kości i stawów.

Wspomaganie higieny jamy ustnej dzięki specjalnym krokietom, których kształt i tekstura zostały dostosowane do mocnej szczęki i zachęcają kota do rozgryzania karmy.

Koty starsze, czyli powyżej 12 roku życia, mogą mieć trudności z wchłanianiem substancji odżywczych. Utrzymanie prawidłowej masy ciała u kota starszego i zminimalizowanie ryzyka niedoborów wymaga podawania mu karmy o wysokiej strawności oraz zawierającą wszystkie potrzebne organizmowi składniki pokarmowe w odpowiedniej ilości.

W miarę postępowania procesu starzenia u kotów mogą pojawić się problemy z zębami, a u niektórych osobników dochodzi również do pogorszenia zmysłów smaku i węchu, co często prowadzi do zmniejszonego pobrania pokarmu. Dostosowanie kształtu, rozmiaru i twardości czy tekstury krokieta do słabszej i delikatnej delikatnej szczęki kota starszego, sprzyja zachęcaniu go do zjedzenia całej porcji przeznaczonej dla niego karmy.

Poziom energii optymalny dla danego kota w dużej mierze zależy od trybu życia, a dotyczy to również zwierząt starszych. Dla kota starszego, który nadal regularnie wychodzi na zewnątrz, odpowiednia będzie karma o nieco wyższej zawartości tłuszczu. Z drugiej strony proces starzenia może nasilać ryzyko rozwoju nadwagi i otyłości u kotów przebywających wyłącznie w domu. Dlatego ich pobranie kalorii wymaga ścisłej i regularnej kontroli. Optymalna może być się wtedy okazać karma o umiarkowanej ilości tłuszczu.

Kot norweski leśny na oparciu białej sofy
6/7

Opieka nad kotem norweskim leśnym

Wskazówki dotyczące pielęgnacji, szkolenia i ćwiczeń

Dorosły kot norweski leśny osiąga masę ciała nawet 9 kg i wymaga odpowiedniej ilości aktywności fizycznej, aby utrzymać prawidłową kondycję ciała. Jako rasa pierwotna kot norweski leśny z pewnością doceni regularny dostęp do zewnętrznego wybiegu. Zadbaj o dobre zabezpieczenie wybiegu, zwłaszcza gdy mieszkasz w pobliżu ruchliwej drogi. Dobrym pomysłem jest zamknięta woliera w ogrodzie lub na balkonie, gdzie kot może obserwować okolicę i korzystać aktywności na świeżym powietrzu. Dla zdrowia i dobrego samopoczucia kota należy też zadbać o codzienne ciekawe zajęcia i zabawy w domu. Ponieważ kot norweski leśny doskonale się wspina, chętnie korzysta z półek, platform i wysokich drapaków typu drzewko.

Kot norweski leśny jest niezwykle efektowny, jednak tak gęsta, podwójna sierść i długi, wodoodporny włos okrywowy wymagają odpowiedniej pielęgnacji. Najlepiej szczotkować kota dwa razy w tygodniu, a w okresie linienia nawet codziennie. Oprócz utrzymania sierści w dobrej kondycji i zapobieganiu splątania włosa, pomoże to usunąć nasiona traw, gałązki i inne zanieczyszczenia, mogące podrażniać skórę. Warto też regularnie kontrolować stan oczu, uszu oraz przycinać w razie potrzeby pazury. Kot powinien być przyzwyczajony do codziennego czyszczenia zębów i poddawany regularnym kontrolom stomatologicznym.

Norweskie leśne to koty inteligentne, które szybko się uczą. Warto więc nauczyć kota pewnych zachowań. To rasa stosunkowo późno dojrzewająca i dość długo zachowuje rozbrykaną naturę kocięcia. Nawet osobniki dorosłe zachowują radosny temperament. Są bardzo chętne do wspólnych zabaw z opiekunem i innych interakcji z ludźmi. Koty tej rasy dość dobrze tolerują też zwierzęta, natomiast bywają nieco wycofane w stosunku do obcych osób. Warto więc pamiętać, by kocię nabywać od hodowcy, który dba o odpowiednią socjalizację swoich kotów.

Dorosły kot norweski leśny osiąga masę ciała nawet 9 kg i wymaga odpowiedniej ilości aktywności fizycznej, aby utrzymać prawidłową kondycję ciała. Jako rasa pierwotna kot norweski leśny z pewnością doceni regularny dostęp do zewnętrznego wybiegu. Zadbaj o dobre zabezpieczenie wybiegu, zwłaszcza gdy mieszkasz w pobliżu ruchliwej drogi. Dobrym pomysłem jest zamknięta woliera w ogrodzie lub na balkonie, gdzie kot może obserwować okolicę i korzystać aktywności na świeżym powietrzu. Dla zdrowia i dobrego samopoczucia kota należy też zadbać o codzienne ciekawe zajęcia i zabawy w domu. Ponieważ kot norweski leśny doskonale się wspina, chętnie korzysta z półek, platform i wysokich drapaków typu drzewko.

Kot norweski leśny jest niezwykle efektowny, jednak tak gęsta, podwójna sierść i długi, wodoodporny włos okrywowy wymagają odpowiedniej pielęgnacji. Najlepiej szczotkować kota dwa razy w tygodniu, a w okresie linienia nawet codziennie. Oprócz utrzymania sierści w dobrej kondycji i zapobieganiu splątania włosa, pomoże to usunąć nasiona traw, gałązki i inne zanieczyszczenia, mogące podrażniać skórę. Warto też regularnie kontrolować stan oczu, uszu oraz przycinać w razie potrzeby pazury. Kot powinien być przyzwyczajony do codziennego czyszczenia zębów i poddawany regularnym kontrolom stomatologicznym.

Norweskie leśne to koty inteligentne, które szybko się uczą. Warto więc nauczyć kota pewnych zachowań. To rasa stosunkowo późno dojrzewająca i dość długo zachowuje rozbrykaną naturę kocięcia. Nawet osobniki dorosłe zachowują radosny temperament. Są bardzo chętne do wspólnych zabaw z opiekunem i innych interakcji z ludźmi. Koty tej rasy dość dobrze tolerują też zwierzęta, natomiast bywają nieco wycofane w stosunku do obcych osób. Warto więc pamiętać, by kocię nabywać od hodowcy, który dba o odpowiednią socjalizację swoich kotów.

7/7

Informacje o rasie

Źródła
  1. Veterinary Centers of America https://vcahospitals.com/
  2. Banfield Pet Hospital https://www.banfield.com/
  3. Książka produktów Royal Canin BHN
  4. Encyklopedia ras kotów Royal Canin. Wyd. 2010 r. i 2020 r.

Polub i udostępnij tę stronę